W starzejącym się społeczeństwie ludzie w podeszłym wieku niejednokrotnie znajdują się w bardzo trudnej sytuacji, ponieważ, z bardzo różnych powodów, nie mają odpowiedniej opieki. Wpływać może na taki stan rzeczy bardzo wiele różnych czynników: ich samotność i brak wokół siebie bliskich osób, które mogłyby podjąć się trudu codziennego ich pielęgnowania. Czasem bliscy nie mogą poświęcić swojego czasu i kariery, aby zająć się schorowaną i starszą osobą. Żyjemy wszakże w społeczeństwie nastawionym na sukces. Problem nie dotyczy jednak tylko osób starszych. W tym kontekście podobnym wyzwaniem jest opieka nad osobami niepełnosprawnymi, które nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu i wymagają całodobowej obserwacji i troski. Przyznać trzeba, że opieka nad osobami starszymi czy niepełnosprawnymi wiąże się z wielkimi wyrzeczeniami dla tego, kto miałby się jej podjąć. Każde państwo winno odpowiedzieć na ten społeczny problem. Opiekuńczą rolę wobec osób niesamodzielnych, nie mogących funkcjonować bez opieki, spełniają tak zwane domy opieki. Kwestie domów opieki te reguluje ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004 roku. Nadaje ona przede wszystkim prawo do skorzystania z tego typu placówek tym osobom, którym taka pomoc należy się ze względu na pewne kryteria. Wskazuje też, kto domy opieki może tworzyć.
Domy opieki spełniają różne funkcje, dlatego też dzielą się na różne typy. Pierwszy typ to domy opieki dla osób w podeszłym wieku. Tak jak już wcześniej zostało wspomniane: we współczesnym świecie problem opieki nad starszymi osobami przysparza wielu rodzinom sporo trosk i cierpień. Istnieją również specjalne domy dla osób przewlekle chorych, a także dla osób chorych psychicznie. Kolejnym typem domu pomocy społecznej jest dom dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie. Osobną kategorię stanowią domy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie. Istnieją również specjalne ośrodki dla osób niepełnosprawnych fizycznie. W odpowiedzi na coraz bardziej rozpowszechniający się problem alkoholizmu – utworzono również specjalne domy dla uzależnionych od alkoholu. Jak widać: domy opieki tworzone są ze względu na bieżące potrzeby społeczne.
Kto może prowadzić domy opieki? W świetle ustawy – pierwszym organem zdolnym do utworzenia domu opieki są jednostki samorządu terytorialnego. Małe gminy, jak wiadomo, często borykają się jednak ze sporymi trudnościami finansowymi – zwyczajnie brakuje im pieniędzy by stworzyć domy opieki mieszczące się w odpowiednich standardach. Nie tylko samorządy więc mają prawo do prowadzenia tego typu domów. Domy opieki, po uzyskaniu zezwolenia wojewody, może prowadzić Kościół Katolicki i inne związki wyznaniowe. Mogą je również prowadzić organizacje, stowarzyszenia i fundacje. W misję kościoła katolickiego wpisana jest pomoc potrzebującym i chorym, dlatego to właśnie zgromadzenia zakonne przyjmują często na swoje barki odpowiedzialność za opiekę nad osobami niezdolnymi do samodzielnego funkcjonowania. Należy jednak pamiętać, że utworzony dom opieki jest zależny od wielu instytucji państwowych i podlega prawu zapisanemu w ustawie. Nawet, jeśli pomoc wpisana jest w misję zgromadzenia, musi być zgodna z zapisami ustawy. Nie tylko samorząd i Kościół ma prawo stworzyć domy opieki. W ustawie wskazano również na inne osoby prawne i osoby fizyczne, dając tym samym możliwość niesienia pomocy tym, którzy tego naprawdę chcą. Wystarczy tylko spełnić dołączone do ustawy warunki i standardy. Ustawa o pomocy społecznej
Wśród wszystkich ustaw uchwalanych przez rząd, jedną z ważniejszych wydaje się być ustawa o pomocy społecznej. To z tą ustawą warto się w szczególny sposób zapoznać. Jej znajomość może wiele ułatwić. Nieznajomość zaś wiele utrudnia. W każdym demokratycznym państwie pomoc społeczna powinna stanowić integralną część działalności politycznej, rządowej i samorządowej. Nie ulega wątpliwości, że opiekuńcza funkcja państwa (polegająca między innymi na dbaniu o dobrobyt oraz zapewnianiu mieszkańcom środków niezbędnych do godnego życia) we współczesnym świecie – pełnym dynamicznych przemian społecznych, chwil niepewności, zachwiań rynkowych – odgrywa bardzo znaczącą rolę. Nic dziwnego, że wsparcie w przezwyciężaniu trudnych do przewidzenia trudności życiowych obywateli danego państwa jest bardzo istotnym elementem prawidłowego funkcjonowania kraju. Nie od dziś wiadomo, że im lepsze warunki socjalne zagwarantuje rząd stanowiący prawo, tym większe są szanse na rozwój państwa i, co bardzo istotne, zadowolenie obywateli – potencjalnych wyborców. Kwestie dotyczące szeroko pojmowanej pomocy społecznej reguluje ustawa o pomocy społecznej. Określa ona podstawowe zadania, z jakimi muszą zmierzyć się instytucje odpowiedzialne za podział świadczeń w zakresie pomocy społecznej. Zadania ustrukturyzowane zostały wedle określonej hierarchii: od najwyższego szczebla, czyli rządu, po instytucje pośrednie – urzędy miasta i urzędy gminy. Każde z tych szczebli ma do wykonania swoje własne zadania, z których musi rzetelnie się wywiązać. Rząd uchwala prawo, a instytucje dbają o sprawne wykonanie powierzonych im zadań na obszarze określonego terytorium (województwa, powiatu lub gminy). Urzędy powinny również zadbać o to, aby pracownicy byli w stanie udzielać wszelkich potrzebnych informacji zainteresowanym obywatelom. Ze świadomością obywateli bywa przecież różnie.
W Polsce ustawa o pomocy społecznej została uchwalona przez Sejm 12 marca 2004 roku. Od tamtego czasu wielokrotnie ją nowelizowano. Nie ma w tym nic dziwnego: w tego typu ustawach należy szczególnie uwzględniać aktualne zmiany społeczne i bieżące potrzeby obywateli. Najważniejsze jest odpowiadanie na potrzeby czasów. Ustawa o pomocy społecznej podzielona została na cztery większe działy, które wzbogacono o mniejsze, bardzo szczegółowe podrozdziały. Pierwszy dział dotyczy przepisów ogólnych. Opisano tu przede wszystkim podstawowe zasady i zadania pomocy społecznej. W drugim szczegółowo scharakteryzowane zostały wszystkie rodzaje świadczeń socjalnych (między innymi zasiłki i ulgi czy domy pomocy). W dziale trzecim umieszczono ważne informacje o organizacji pomocy społecznej. Znajdują się tu ustalenia dotyczące struktury, pracowników, tak zwanej Rady Pomocy Społecznej oraz nadzorze i kontroli. Ostatni dział traktuje o istotnych przepisach (zmieniających, przejściowych i końcowych).
Już krótkie streszczenie doskonale pokazuje, że ustawa o pomocy społecznej to dokument niezwykle ważny. Zawiera bowiem treści, które każdy obywatel winien sobie przyswoić, aby w razie potrzeby albo nieprzewidzianych przeciwności losu, o jakie we współczesnym świecie wcale nie trudno, miał świadomość o prawnych regulacjach dotyczących ewentualnej pomocy, jaką może otrzymać w trudnej sytuacji życiowej. Ustawa o pomocy społecznej to dokument, na który warto się powoływać. Podstawowa znajomość treści tam zawartych gwarantuje możliwość polepszenia warunków życia.