Ustawa o pomocy społecznej reguluje kwestie pomocy państwa osobom lub rodzinom wymagającym wsparcia finansowego i materialnego, którzy z różnych względów znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej i bez którego ich prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie jest utrudnione i zagrożone. Takie prawo gwarantuje każdemu obywatelowi Polski, zameldowanemu i zamieszkałemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku. Powyższa ustawa reguluje problem ubóstwa swoich obywateli, bezrobocia, wykluczenia społecznego, uzależnień od alkoholu i narkotyków i ma pomóc osobom zagrożonym tymi czynnikami w ich przezwyciężaniu.
Pomocą w tej kwestii zajmują się organizacje rządowe i samorządowe wspólnie z organizacjami społecznymi, Kościołem Katolickim oraz osobami fizycznymi. Z pomocy społecznej korzystają najczęściej mieszkańcy małych miasteczek i wsi, gdzie trudniejsze jest znalezienie pracy i usamodzielnienie się, ale także dużych miast.
Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej (w skrócie MOPS) oraz Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej ( GOPS) w oparciu o ustawę o pomocy społecznej wspierają osoby i rodziny w dążeniu do usamodzielnienia się i egzystencji w godnych warunkach. Zazwyczaj ośrodki pomocy społecznej delegują pracownika socjalnego do miejsca zamieszkania osoby lub rodziny w celu zdiagnozowania problemu, zebrania niezbędnych danych, w trakcie tak zwanego wywiadu środowiskowego. Na tej podstawie zostaje udzielona pomoc w określonej formie.
Ustawa o pomocy społecznej w zależności od sytuacji podopiecznych nakłada na OPS udzielanie :
– pomocy finansowej np. zasiłek celowy, okresowy, stały, celowy specjalny
– pomocy rzeczowej np. opłacenie obiadów dla dzieci w szkole podstawowej i gimnazjum
– pomocy w znalezieniu specjalisty np. prawnika, psychoterapeuty.
Na pomoc zagwarantowaną ustawą o pomocy społecznej mogą liczyć osoby i rodziny, w których występuje:
– ubóstwo
– bezrobocie
– bezdomność
– orzeczona niepełnosprawność
– długotrwała choroba
– przemoc w rodzinie
– bezradność w sprawach opiekuńczych i wychowawczych, prowadzeniu gospodarstw domowych w szczególności w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych
– nieumiejętność w przystosowaniu do życia młodzieży po opuszczeniu placówek opiekuńczo-wychowawczych
– problemy w integracji osób o statusie uchodźcy
– problemy w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego
– uzależnienia alkoholowe i narkomania
– losowe zdarzenie i sytuacja kryzysowa
W przypadku, kiedy wnioskodawca nie wyrazi zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, podpisuje oświadczenie i będzie ono stanowiło podstawę do wydania odmownej decyzji o przyznaniu pomocy społecznej.
W dniu 14 lipca 2015 roku rozporządzenie Rady Ministrów przyjęło nowe kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej i będą one obowiązywać od 1 października 2015 roku.
Nowe, a więc wyższe kryteria dochodowe wpłyną na objęcie większej liczby świadczeniobiorców uprawnionych do świadczeń pieniężnych.